Thiền và thiền định là gì? Ý nghĩa và kỹ thuật thiền định cơ bản (trong phật giáo)

Bạn đã nghe nói về Thiền và Thiền định (trong Phật giáo) bao giờ chưa? Bài viết này sẽ giúp bạn “hình dung” thêm về hai khái niệm: Thiền và Thiền định trong Phật giáo! Phải nhấn mạnh rằng đó là giúp bạn “hình dung” rõ hơn chứ không phải là hiểu rõ hơn. Vì Thiền trong phật giáo là một thực hành yêu cầu kinh nghiệm để nắm bắt chứ không phải một khái niệm hay định nghĩa có thể làm rõ ràng được!

Mời bạn đón đọc!

Thiền là gì?

Thiền là một trạng thái tinh khiết và tập chung tâm trí cao độ, hoàn toàn khách quan trong suy nghĩ trước dòng chảy của vạn vật, vũ trụ. Trong kinh điển Phật giáo Nguyên Thuỷ, thiền – dùng để chỉ những pháp thực hành nhằm rèn luyện tâm.

Có hai pháp thực hành thiền là Thiền định (samatha bhavana) và Thiền tuệ (vipassana bhavana).

Hiểu một cách nôm na, tu tập Thiền chính là bạn đang tu luyện tâm chí của bản thân. Giúp bản thân giác ngộ và trở lên tỉnh táo hơn.

Bạn có thể từng bắt gặp những khoảnh khắc nào đó mà bản thân dường như siêu thoát, bạn trở lên thông thái và nhìn nhận sự vật, sự việc một cách chân thực và khách quan. Đó có thể là một trạng thái của thiền. Tuy nhiên, sẽ thật khó để mô tả cụ thể xem Thiền là gì, vì nó trừu tượng và chúng ta không thể dùng những nhận xét chủ quan của chúng ta để khẳng định nó.

 Những trích dẫn mô tả dưới này có lẽ sẽ giúp bạn hình dung được Thiền là gì:

• Thiền là tĩnh tâm.
• Mục đích của Thiền trong Phật giáo là đạt được giác ngộ bằng cách trực tiếp nhìn thấy bản chất thật của sự tồn tại mà không có sự can thiệp của “cái tôi”.
• Thiền quan tâm đến bản chất thật hơn là những gì chúng ta suy nghĩ hay cảm nhận.
• Thiền cố gắng giải phóng tâm trí khỏi sự nô lệ của lời nói và sự bóp nghẹt của logic.
• Thiền có liên quan đến những sự vật như chúng đang có, mà không cố giải nghĩa chúng.
• Thiền chỉ ra điều gì đó trước khi suy nghĩ, trước tất cả những ý tưởng của bạn.
• Chìa khóa cho Thiền chỉ đơn giản là tự hiểu biết.
• Con người có khả năng trở thành một vị Phật. Phật tính chỉ là một cái tên cho bản chất thật của con người.
• Thiền là chữ viết tắt của Thiền tông (Zen Buddhism) trong Phật giáo. Nó đôi khi được gọi là tôn giáo và đôi khi được gọi là triết học. Nhưng về bản chất Thiền không phải là triết học hay tôn giáo.
• ….

Điều quan trọng thực sự của Thiền đó là: “Bạn chỉ cần tập trung vào khoảnh khắc hiện tại, sống hết mình trong khoẳnh khắc đó với những suy nghĩ, lời nói và hành động tốt đẹp tại thời điểm đó. Bạn không phải lo lắng về tương lai của mình sẽ như thế nào”.

Thiền không tìm cách trả lời những câu hỏi chủ quan liên quan đến vũ trụ, siêu nhiên hay Đấng tạo hóa và một số học thuyết của tôn giáo khác. Nó có thể được coi như một trạng thái siêu nhiên, không đưa ra bình luận chủ quan, chỉ im lặng, quan sát, sống đơn giản ở ngay thời điểm hiện tại.

Thiền định là gì?

Thiền định là một thực hành Phật giáo để làm dịu tâm, phát triển sự tĩnh lặng thông qua chánh niệm. Điều này được thực hiện bằng cách tập trung vào hơi thở để có thể nhận thức rõ ràng các suy nghĩ, hành động và mọi diễn biến xung quanh khi chúng phát sinh và biến mất.

Trong thiền định, tâm trở thành một cái hồ tĩnh lặng không bị xáo trộn, kích động, và sẵn sàng phản chiếu bản chất thật của sự vật, hiện tượng. Chúng ta sẽ nhận thấy rõ ràng khía cạnh chân thật của chúng khi chúng ẩn nấp dưới kiến ​​thức thông thường và sự bồn chồn của ái dục.

Thực hành thiền định thường xuyên sẽ đi kèm 3 lợi ích:

• Mang lại hạnh phúc trong cuộc sống hiện tại
• Thanh lọc cơ thể và tâm trí. Giúp bạn có một sức khỏe tốt và đầu óc minh mẫn, trong sáng.
• Giải thoát bản thân khỏi những phiền não tinh thần.

Ý nghĩa của Thiền trong Phật giáo

Cuộc sống luôn biến đổi và có rất nhiều thứ sẽ nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta. Nó khiến bạn cảm thấy lo lắng, bất an, hồi hộp, sợ hãi, mất tự do…? Nhưng thật may mắn rằng chúng ta có thể tác động để thay đổi những trạng thái tâm trí này, giúp chúng trở lên tốt hơn. Theo đạo Phật, đây là điều quan trọng nhất mà chúng ta có thể làm để thay đổi tình thế!

Thiền lại là một biện pháp giúp bạn thay đổi tâm trí. Thiền định trong phật giáo là những kỹ thuật giúp phát triển sự tập chung, sự rõ ràng, tình cảm, và sự bình tĩnh để nhìn thấy bản chất đích thực của sự vật. Từ đó giúp bạn thấy rõ hơn và có điều chỉnh chính xác hành vi trong mỗi hoàn cảnh sống. Bạn cũng trở lên bình tĩnh và thông thái hơn và đầy tràn sức sống.

Thiền định nhằm mục đích đưa tâm trí ra khỏi vòng luẩn quẩn tinh thần, từ đó có thể nhận thức rõ ràng và nhận ra Phật tánh của mình. Những người hành thiền nhằm mục đích đạt được giác ngộ thông qua cách sống của họ, bởi vì các hành động tinh thần tiếp cận chân lý mà không có tư tưởng triết học hay nỗ lực trí tuệ. Một số trường phái Thiền làm việc để đạt được khoảnh khắc giác ngộ bất ngờ, trong khi những trường phái khác thì thích một quá trình từ từ.

Trong sự im lặng của không gian xung quanh, lặng lẽ ngồi xuống, ngừng chuyển động, và buông bỏ những suy nghĩ của bạn. Giữ thẳng lưng, tập trung vào tư thế, hơi thở và để tâm trí của bạn tan chảy, hợp nhất với vũ trụ.

Những Kỹ Thuật Thiền Định Cơ Bản

Trước khi bắt đầu thực tập thiền, bạn cần tìm một nơi yên tĩnh để không bị quấy rầy. Phòng mà bạn tập luyện không nên quá tối hoặc quá sáng, quá nóng hoặc quá lạnh.

Tư Thế Chuẩn Khi Ngồi Thiền

Tư thế chuẩn khi ngồi thiền.

Có nhiều cách khác nhau mà bạn có thể ngồi thiền định. Theo truyền thống, chỉ có tư thế hoa sen hoặc tư thế bán hoa sen là được sử dụng. Nếu bạn thiếu tính linh hoạt, để luyện tập thiền bạn nên ngồi trên ghế.

Tư thế chân khi ngồi thiền hoa sen

Đầu tiên bạn nên ngồi trên một cái đệm dày và tròn, trong tư thế hoa sen hoặc tư thế bán hoa sen. Mục đích của đệm này là nâng hông, do đó buộc đầu gối chắc phải bắt rễ xuống sàn nhà. Bằng cách này, tư thế thiền của bạn sẽ được ổn định hơn và cũng thoải mái. Ngoài ra, bạn nên có một một tấm thảm chữ nhật được đặt dưới vòng đùi lót đầu gối và chân.

Đối với tư thế bán hoa sen, đặt hai chân lên trên đùi đối diện, và đặt chân kia lên sàn bên dưới đùi còn lại. Đối với tư thế hoa sen, bạn đặt từng chân lên đùi đối diện với đường ngón chân khớp với đường ngoài của đùi. Điều quan trọng là “đẩy” bầu trời lên trên đầu và đẩy sàn nhà xuống với đầu gối của bạn.

Tư thế ngồi thiền bán hoa sen

Nếu những tư thế này quá khó chịu, bạn có thể sử dụng ghế ngồi thiền. Bạn cũng có thể ngồi trên ghế nhưng không nên sử dụng ghế dựa.

Điểm quan trọng của tư thế này là giữ cho cơ thể thẳng đứng và cân bằng, cố gắng không nghiêng theo bất kỳ hướng nào, không phải hay trái, không tiến về phía sau và ngược lại.

Đầu Và Cổ Trong Khi Thiền

Dù bạn chọn tư thế nào thì hãy đảm bảo rằng lưng và cổ của bạn càng thẳng càng tốt. Kéo cằm của bạn xuống một chút để dựng cổ lên và cố gắng “đẩy bầu trời” lên trên đỉnh đầu của bạn. Đừng quá căng thẳng hoặc quá thoải mái trong khi bạn làm điều này. Cố gắng tìm sự cân bằng trong tư thế của bạn. Giữ miệng của bạn khép lại trong suốt quá trình thiền định. Răng của bạn nên chạm vào nhau, và lưỡi của bạn phải dựa trên mái vòm miệng, đằng sau răng của bạn.

Đôi Mắt Trong Khi Thiền

Theo truyền thống trong Phật giáo, đôi mắt được giữ mở trong suốt quá trình thiền định. Điều này ngăn người thiền mơ mộng hoặc buồn ngủ. Nếu không tập trung vào không có gì đặc biệt, hướng tầm nhìn của bạn khoảng một mét phía trước của bạn trên sàn nhà. Đôi mắt của bạn sẽ tự nhiên nghỉ ngơi ở vị trí nửa mở và đóng. Người thiền nên ngồi đối diện với một bức tường để tránh bị xao lãng bởi sự di chuyển bên ngoài.

Vị Trí Bàn Tay Trong Thiền Định

Vị trí của bàn tay chạm vào nhau, tư thế tay này được gọi là Mudra vũ trụ hay Hokkaijoin bằng tiếng Nhật. Đầu tiên, đặt tay trái của bạn vào bên phải, và lòng bàn tay quay về phía bầu trời. Bây giờ, tạo một hình bầu dục bằng cách chạm vào đầu ngón tay cái để ngón tay cái chạm vào nhau và tạo thành một đường thẳng. Các đầu ngón tay cái của bạn nên nhẹ chạm vào nhau. Cả hai cổ tay bạn nên nghỉ ngơi trên đùi của bạn. Cạnh của bàn tay bạn nên nghỉ ngơi trên bụng bạn. Giữ vai của bạn thư giãn.

vị trí bàn tay trong thiền định.

Có hai lý do cho tư thế tay này. Thứ nhất, hình dạng của bàn tay hài hoà điều kiện của tâm trí chúng ta. Ý nghĩa của mudra là “vượt khỏi tính hai mặt”. Thứ hai, nếu tâm trí của bạn ở đâu đó khác khi bạn ngồi thiền, hình dạng của hình bầu dục này trở nên méo mó. Đây có thể là một dấu hiệu cho chính bạn rằng có điều gì đó không ổn và cho giáo viên của bạn để họ có thể sửa bạn.

Hơi Thở Trong Khi Thiền

Thở trong thực tập thiền định là một phần quan trọng, và nó là một phần cơ bản của luyện tập thiền định. Hít thở đúng chỉ có thể đạt được qua tư thế đúng. Trong thời gian thiền định, hãy thở nhẹ nhàng qua mũi và giữ miệng đóng lại.

Hãy cố gắng thiết lập một nhịp điệu tự nhiên bình tĩnh, dài và sâu. Bạn nên nhớ rằng, không được kiểm soát hơi thở mà để nó tự nhiên. Cái chúng ta cần làm là quan sát nó chứ không phải kiểm soát nó. Thở trong thiền và võ thuật là tương tự, và chúng có thể được so sánh với tiếng kêu của một con bò hoặc tiếng gầm của một con hổ.

Trạng Thái Tâm Trí Trong Khi Thiền

Giống như hơi thở, tâm trí là điều thiết yếu trong thực hành thiền. Trạng thái tâm trí xuất hiện tự nhiên từ tập trung sâu vào tư thế và hít thở. Trong khi thiền, bình thường sẽ có hình ảnh, tư tưởng và cảm xúc xuất hiện trên bề mặt tâm trí. Đừng theo đuổi chúng hoặc chiến đấu chống lại chúng. Càng cố gắng loại bỏ chúng, bạn càng chú ý nhiều đến chúng và chúng càng trở nên mạnh hơn. Chỉ để chúng tự nhiên, quan sát chúng đến rồi đi như những đám mây trên bầu trời.